ΘΕΜΑ : Σύνδεση της διοικητικής μεταρρύθμισης του Προγράμματος ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ και των συνθηκών στις οποίες σήμερα λειτουργεί ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του Ιωάννη Γιάνναρου

Το Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ βρίσκεται πλέον στο τελικό του στάδιο, το οποίο προβλέπει την ψήφιση του στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και την εκκίνηση των διαδικασιών εφαρμογής του, με καταληκτική ημερομηνία τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του Νοεμβρίου 2010. Οι αρμοδιότητες που αποκτούν οι νέοι ΟΤΑ είναι σύνθετες (Πολεοδομία, Υγειονομικές Υπηρεσίες, κλπ) με σοβαρές επιπτώσεις στην επιχειρηματικότητα – ανάπτυξη, απαιτούν εξειδίκευση – υψηλό βαθμό οργάνωσης των υπηρεσιών και κυρίως συγκεκριμένες – ρεαλιστικές – τεκμηριωμένες προγραμματικές θέσεις.

Η σημερινή κατάσταση στον αυτοδιοικητικό χάρτη της χώρας χαρακτηρίζεται από την αποχή μεγάλου τμήματος των πολιτών από τα κοινά, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό σιωπηλή διαμαρτυρία για τις συνθήκες που επικρατούν, τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας, όσο και τοπικό επίπεδο (ΟΤΑ). Οι ερευνητές και τα Ινστιτούτα Τοπικής Αυτοδιοίκησης διερευνούν για τις αιτίες και τον προβληματισμό του μέσου πολίτη που τον ωθεί να μη μετέχει στα κοινά ή σε αυτοδιοικητικά σχήματα, προσφέροντας τις όποιες γνώσεις και εμπειρίες διαθέτει, χάνοντας πολύτιμο χρόνο από τον ελάχιστο που έχει διαθέσιμο. Επιπροσθέτως μεγάλο προβληματισμό δημιουργεί η αναμενόμενη κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, η οικονομική κρίση που βιώνουμε σήμερα, η αβεβαιότητα για το μέλλον κάθε οικογένειας και άλλοι παράγοντες, οι οποίοι συνολικά δημιουργούν σκεπτικισμό και οργή στην πλειοψηφία των πολιτών και η οποία ερμηνεύεται σαν αίσθημα αδικίας και αυτοσυντήρησης για επιβίωση.

Ο θεσμός της αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση αναμόρφωσης της κοινωνίας, γιατί έχει θεμέλια σε τοπικό επίπεδο όπου τα κοινά δεν είναι απρόσωπα, όπως αυτά της κεντρικής πολιτικής σκηνής, και με τα νέα δεδομένα συγκεντρώνονται οι αρμοδιότητες που θα έπρεπε να ασκούνται εδώ και χρόνια σε τοπικό επίπεδο.

Τίθενται λοιπόν ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία αποτελούν επιμέρους ενότητες μιας πανελλήνιας έρευνας που διεξάγεται αυτές τις μέρες. και γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν τα κάτωθι :

·         είμαστε έτοιμοι σαν κοινωνία να χρησιμοποιήσουμε ορθά τα όποια θεσμικά εργαλεία παρέχονται στη διοικητική μεταρρύθμιση ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ή ακούγεται μαξιμαλιστικό. Θα δημιουργηθούν ή όχι περισσότερα προβλήματα από όσα αναμένεται να επιλυθούν διχάζοντας ακόμα βαθύτερα την κοινωνία που ήδη βρίσκεται σε κρίση διαρκείας.

·         με ποιες διαδικασίες και επιχειρήματα θα πεισθούν οι πολίτες, αλλά και γενικά οι παραγωγικές τάξεις να μετέχουν σε εκλογικές διαδικασίες, δηλαδή να εισέλθουν σε παρατάξεις και να εκτεθούν, ή να ασχοληθούν στα τοπικά τους διαμερίσματα.  

·         οι νέοι και οι νέες που έχουν σπουδάσει, ο ιδιωτικός τομέας του εμπορίου ή της παροχής υπηρεσιών που καθημερινά παλεύει για να επιβιώσει, ο αγροτικός κόσμος που κλονίζεται σοβαρά και βλέπει να εξανεμίζεται το εισόδημα του, θα ασχοληθούν με τα κοινά ή θα μείνουν απαθείς θεατές.

·         οι υποψήφιοι δήμαρχοι και αιρετοί θα είναι σε θέση να δώσουν ένα απλό και ρεαλιστικό όραμα στους πολίτες και να επικοινωνήσουν απλά και κατανοητά με τον κόσμο, θα κατανοήσουν τις συνθήκες και τα προβλήματα για να δώσουν λύσεις στα πλαίσια των δυνατοτήτων και των αρμοδιοτήτων τους, θα καταρτίσουν ψηφοδέλτια που θα είναι αντιπροσωπευτικά της σύνθεσης του πληθυσμού μιας περιοχής και κυρίως θα κατανοήσουν ότι ο επικεφαλής αιρετός, ο πρώτος πολίτης ενός δήμου, θα πρέπει να κάνει τομές που μπορεί να έχουν και σοβαρό πολιτικό κόστος, αλλά μακροπρόθεσμα θα συμβάλλουν στην ευημερία και στην ενίσχυση του κοινωνικού ιστού που είναι και το ζητούμενο.

·         θα δημιουργηθούν συνθήκες συναίνεσης και ομοψυχίας σε δήμους που συνενώνονται, ώστε να μην υπάρξουν κοινωνικές εκρήξεις και αποκλεισμοί που σε σύντομο χρονικό διάστημα θα δημιουργήσουν αποσύνθεση και όχι σύνθεση του κοινωνικού ιστού μιας περιοχής. Μήπως τελικά θα πρέπει να υπάρξει σοβαρή και δημιουργική διαβούλευση επί της ουσίας και χάραξη ενός ρεαλιστικού αναπτυξιακού προγράμματος, στο οποίο θα πρέπει να υπάρχει και η μέγιστη δυνατή συναίνεση των ενδιαφερομένων που δεν είναι άλλοι από τους πολίτες ενός δήμου. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτής της έρευνας, αλλά και της επεξεργασίας από στοιχεία των Ινστιτούτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι αιρετοί που θα εκλεχθούν από την ετυμηγορία των πολιτών, είναι η έλλειψη οικονομικών πόρων και η υπερχρέωση της πλειοψηφίας των δήμων της χώρας. Το κράτος δε διαθέτει επαρκείς πόρους και οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις είναι προσαρμοσμένες σε κάλυψη έργων υποδομής που απαιτεί η κοινοτική νομοθεσία (αποχετεύσεις, βιολογικοί, σκουπίδια, εθνικοί δρόμοι, κλπ) και σε επενδύσεις βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού τομέα. Μεγάλος αριθμός δήμων που έχουν σχεδόν καλύψει τις πρωτογενείς ανάγκες τους (το 70% των δήμων του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ) δε θα έχει τη δυνατότητα να αντλεί πόρους για έργα υποδομής, και για την όποια βελτίωση απαιτείται θα κληθούν να καλύψουν το κόστος με αυτοχρηματοδότηση. Απαιτείται πλέον η δημιουργία μηχανισμών ενημέρωσης – παρέμβασης –  κινητοποίησης του ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία τοπικών συνθηκών ανάπτυξης.

Οι προτάσεις που σήμερα βρίσκονται στο τραπέζι της κεντρικής πολιτικής σκηνής και διαβουλεύονται, σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, είναι οι εξής :

·         έχει προταθεί ο σχεδιασμός – πρόβλεψη ειδικής Τεχνικής Βοήθειας, χρηματοδοτούμενης από το ΕΠ Διοικητική Μεταρρύθμιση ή / και σε συνδυασμό με πόρους του ΥΠΕΣ (π.χ. ΘΗΣΕΑΣ),

·         έχει προταθεί να υπάρξουν σοβαρές προσαρμογές στα Επιχειρησιακά Σχέδια των ΟΤΑ στις αρχές 2011 και δεσμεύσεις – έλεγχος πεπραγμένων, ώστε να υποστηριχθεί η μετάβαση στο νέο Διοικητικό Χάρτη και να μην αφεθεί στην τύχη ή στη βούληση των αιρετών.

Θα απαιτηθεί να γίνουν σοβαρές παρεμβάσεις σε κρίσιμους τομείς της δομής και της διάρθρωσης των ΟΤΑ και οι οποίες θα συνοδεύονται από πολιτικό κόστος, αλλά θα συμβάλλουν, αφενός στην κοινωνική δικαιοσύνη και αφετέρου στην τόνωση της κοινωνικής συνοχής :

·         Πλήρης αναδιοργάνωση των υπηρεσιών των ΟΤΑ, σύνδεση τους με το ΕΠ Διοικητική Μεταρρύθμιση και έλεγχος της απόδοσης σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εδώ σαφώς και υπάρχει το πολιτικό – κοινωνικό πρόβλημα της κατάργησης θέσεων συμβασιούχων και γενικά βοηθητικών υπηρεσιών, αλλά από την άλλη εξομαλύνεται η οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ και μειώνεται το διοικητικό κόστος που αποτελεί το 70% σχεδόν των δαπανών.

·         Οι διαδικασίες μετατροπών, συγχωνεύσεων ή λύσης και εκκαθάρισης επιχειρήσεων, ΝΠΔΔ και λοιπών Δημοτικών Δομών, όπως και της μεταφοράς προσωπικού ενδοδημοτικά ή και διαδημοτικά καθώς και την σύνδεση του όλου εγχειρήματος με το Σχέδιο Σταθερότητας, αποτελούν επίσης άλλο ένα πολιτικό – κοινωνικό ζήτημα, ωστόσο όλοι μας γνωρίζουμε την ανεξέλεγκτη κατάσταση που δημιουργήθηκε εδώ και δεκαετίες στην τοπική αυτοδιοίκηση..

·         Η αναδιάρθρωση των χρηματοοικονομικών, με ανάδειξη οικονομιών κλίμακας αλλά και διαδικασίες κάλυψης ή αναχρηματοδότησης – εξορθολογισμού των οικονομικών των ΟΤΑ. αποτελούν κορυφαίο ζήτημα βιωσιμότητας τους. Αυτό σαφώς και απαιτεί σκληρές προσαρμογές, τεχνογνωσία και σκληρές αποφάσεις που θα πρέπει να υλοποιηθούν από τους αιρετούς που θα κληθούν να διοικήσουν.

·         Τη σαφή αποτύπωση εκκρεμών έργων και προμηθειών, των διαδικασιών ολοκλήρωσης ή εξέλιξης αυτών, τον προγραμματισμό νέων που θα πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένα και κοστολογημένα σε προγραμματικό επίπεδο, την αποτύπωση υποδομών κλπ. Επίσης την σαφή σύνδεση των ανωτέρω στη βάση των επιχειρησιακών σχεδίων των ΟΤΑ, των ετησίων σχεδίων δράσης, του τεχνικού προγράμματος (σταδιακά υποκαθίσταται από τα ετήσια σχέδια δράσης) και του προϋπολογισμού.

·         Την εξειδίκευση διαδικασιών – τυποποίηση εγγράφων και διαδικασιών εσωτερικής επικοινωνίας, αποφάσεων και ελέγχου, όπως και της ροής κάθε διοικητικής πράξης τόσο στο εσωτερικό του Δήμου, όσο και στην επικοινωνία με την Περιφερειακή Διοίκηση – Έλεγχο Δαπανών (Ελεγκτικό Συνέδριο – Επίτροπος) και τη σύνδεση τους με το ΕΠ Διοικητική Μεταρρύθμιση.

Η Πολιτεία από την πλευρά της φαίνεται να ετοιμάζει ένα σχέδιο υποβοήθησης, τυποποίησης διαδικασιών ελέγχου και γενικότερα μια προσπάθειας μεγαλύτερης δυνατής διαφάνειας των αποφάσεων και των πεπραγμένων σε επίπεδο ΟΤΑ. Προτείνονται μεταξύ των άλλων :

·         Η τυποποίηση των οργανογραμμάτων και των συστημάτων Διοίκησης ενός τυπικού ΟΤΑ, ώστε να μην υπάρχει ο κοστοβόρος αυτοσχεδιασμός των αιρετών.

·         Η κωδικοποίηση ειδικών πλαισίων, όπως ο Προϋπολογισμός, ο Απολογισμός, το Επιχειρησιακό Σχέδιο, το Ετήσιο Σχέδιο Δράσης (και Τεχνικό Πρόγραμμα) και η υποχρεωτική τους ανάρτηση στο διαδίκτυο για να ενημερώνονται οι φορείς και οι πολίτες.

·         Καθορισμός και  τυποποίηση διαδικασιών – εγγράφων – εσωτερικής επικοινωνίας –  αποφάσεων – ελέγχου, όπως και της ροής κάθε διοικητικής πράξης. τόσο στο εσωτερικό του Δήμου όσο και στην επικοινωνία με το ΥΠΕΣ, την Περιφερειακή Διοίκηση και τον Έλεγχο Δαπανών (Ελεγκτικό Συνέδριο- Επίτροπος), κλπ.

·         Η εξειδίκευση – εγκατάσταση Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ανά ΟΤΑ, με αξιοποίηση υφισταμένων υποδομών.

·         Η εξειδίκευση προγράμματος ανά Δήμο ή ομάδα Δήμων ή ΤΕΔΚ  για την ολοκλήρωση έργων Αποχέτευσης – ΒΙΟΚΑ, Ύδρευσης και Χωροταξίας – Πολεοδομίας.

·         Η πλήρης αποτύπωση θεμάτων χρηματοδότησης εκκρεμών απαλλοτριώσεων από την εφαρμογή σχεδίων πόλης ή άλλων ανειλημμένων σχετικών υποχρεώσεων.

·         Η πιθανή δημιουργία ειδικών χρηματοδοτικών μέσων αλλά και συστήματος εγγυήσεων (π.χ. στα πρότυπα του ΤΕΜΠΜΕ) για την ειδική χρηματοδότηση των ΟΤΑ, με κατεύθυνση στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων και στην αποφυγή της σύναψης νέων δανείων.

·         Η ολοκλήρωση και επικαιροποίηση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων.

Μπορεί να ανωτέρω αναφερόμενα να είναι πολλά ή να κουράζουν, ωστόσο το κεντρικό συμπέρασμα είναι το εξής : Είτε μας αρέσει, είτε όχι, οι συνθήκες και ο τρόπος λειτουργίας ενός ΟΤΑ έχουν αλλάξει ριζικά και η νέα εποχή θα είναι η εποχή της εξειδίκευσης και της γνώσης με σκοπό την δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία να ζητά κάποιος την ψήφο ενός πολίτη άμα δεν έχει κατανοήσει τα παραπάνω, δεν είναι αποφασισμένος να ασχοληθεί πραγματικά με τα κοινά και όχι για την εκπλήρωση προσωπικών φιλοδοξιών, δεν έχει όραμα – στόχο απλό και συγκεκριμένο και δεν είναι αποφασισμένος παλέψει με τις δυσκολίες μιας νέας εποχής. Ο πρώτος πολίτης ενός δήμου πρέπει να αποτελεί σύγχρονο μαέστρο, που θα διευθύνει την κατάλληλη ορχήστρα για να αποδώσει σε μια συναυλία με ακροατές ένα απαιτητικό πλέον κοινό. Άρα θα πρέπει να αναζητήσει τους κατάλληλους μουσικούς και να μπορέσει να συνεργαστεί μαζί τους για να έχει ικανοποιητικό ηχητικό αποτέλεσμα η συναυλία και το κοινό να απολαύσει την πανδαισία της μουσικής. Ο χώρος που θα πραγματοποιηθεί η συναυλία θα πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές, οι οποίες και θα αναδείξουν το ταλέντο και την εμπειρία του μαέστρου και της ορχήστρας του. Συμπερασματικά λοιπόν απαιτείται σύνθεση για την παραγωγή ενός αποτελέσματος και δυστυχώς ή ευτυχώς έχει αποδειχθεί ότι οι παλιές αυτοδιοικητικές κατευθύνσεις αποτελούν παρελθόν και είναι ζητούμενο το πώς και με ποιες διαδικασίες θα προκύψουν οι σύγχρονες.

 

 

Ιωάννης Γιάνναρος

Οικονομολόγος

Advertisement