Η βιώσιμη διαχείριση του Κορινθιακού Κόλπου: Βασικές θέσεις του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος (Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΙΑΙΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ)

Η βιώσιμη διαχείριση του Κορινθιακού Κόλπου: Βασικές θέσεις του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος (Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΙΑΙΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ)

Μιχαήλ Δεκλερής, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ., Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος

 1.            Προκειμένου περί της διαχειρίσεως όλων των φυσικών οικοσυστημάτων, χερσαίων και θαλασσίων, και ιδίως εκείνων που είναι διαπεπλεγμένα με ανθρωπογενή συστήματα, κάθε συζήτηση πρέπει να αρχίζει με την αποσαφήνιση της εννοίας της βιωσίμου αναπτύξεως.  Πρέπει να γίνει αντιληπτό δηλ. ότι το βασικό κριτήριο δεν είναι η παραγωγή ή αύξηση πλούτου, όσο και αν είναι αναγκαία, αλλά η διαφύλαξη των οικοσυστημάτων που υποβαθμίζονται ραγδαίως και εκλείπουν.  Η βιωσιμότης, δηλ. η ίδια η ζωή, προέχει του πλούτου και της αυξήσεώς του. 

 2.            Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι η επιδίωξη του σκοπού της βιωσιμότητος είναι αδύνατη χωρίς την χωροταξία.  Και εδώ πρέπει να αποφεύγεται η πλάνη ότι η χωροταξία είναι απλώς η χωροθέτηση ωρισμένης ανθρωπογενούς δραστηριότητος.  Χωροταξία σημαίνει τάξη στον χώρο, δηλ. εναρμόνιση των ανθρωπίνων παρεμβάσεων στο περιβάλλον και σεβασμός της φύσεως του τελευταίου. 

 3.            Η περίπτωση του Κορινθιακού είναι κλασσικό παράδειγμα της συγχύσεως που επικρατεί γύρω απ’ τα θεμελιώδη αξιώματα που εκθέσαμε.  Το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ, εφαρμόζοντας το Διεθνές Δίκαιο του Περιβάλλοντος ακι τις Οδηγίες της Agenda 21, παρέχει αυστηρή προστασία στα λεγόμενα ευπαθή οικοσυστήματα, διότι επιτρέπει μόνον την ηπία διαχείριση και ανάπτυξη αυτών.  Όλα τα παράκτια οικοσυστήματα είναι ευπαθή και οι κόλποι των ακόμα ευπαθέστεροι.  Αυτό σημαίνει ότι αποσταθεροποιούνται ευκόλως. 

 4.            Η προστασία ενός ευπαθούς οικοσυστήματος αρχίζει από την καλή γνώση και περιγραφή του.  Αυτό δεν είναι εύκολο όταν το οικοσύστημα διασχίζει πλείονες διοικητικές περιφέρειες και οι πλείονες διαχειριστές έχουν κοντόφθαλμες προσεγγίσεις και υπόκεινται σε τοπικές πιέσεις. 

 5.            Η αρίστη βιώσιμη διαχείριση στηρίζεται πάντοτε σε συστημικά πρότυπα.  Αντιθέτως, η τμηματική και αποσπασματική μέθοδος προσεγγίσεως άγει σε ψευδή δόμηση των προβλημάτων χάριν των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που καταστρέφουν τα οικοσυστήματα.  Και τούτο διότι η περιγραφή των τελευταίων αρχίζει από τα ανθρωπογενή συστήματα, για τα οποία κυρίως ενδιαφέρεται η πολιτική, ενώ το ορθόν είναι ακριβώς το αντίθετο.

 6.            Εξ αιτίας της Διώρυγος της Κορίνθου, ο Κορινθιακός Κόλπος είναι μονίμως εκτεθειμένος σε κακή, δηλ. μη βιώσιμη διαχείριση, η οποία επισκιάζεται και εν πολλοίς αποκρύπτεται από την ναυτιλιακή του χρησιμότητα.  Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο, περίπου 15.000 πλοία τον διασχίζουν!  Είναι άραγε τούτο συμβατό με την φύση του ως ευπαθούς οικοσυστήματος; Βεβαίως το ερώτημα αυτό δεν απησχόλησε ούτε τον Περίανδρο στους αρχαίους χρόνους, ούτε τον Ζαΐμη στους νεώτερους.  Ήταν η εποχή της αθωότητος, όταν οι άνθρωποι δεν είχαν λόγους να ανησυχούν για το περιβάλλον και διέθεταν άλλωστε σχεδόν αβλαβή τεχνολογία.  Σήμερα όμως, κάθε ευσυνείδητος επιβάτης ή φορτωτής των συγχρόνων ρυπογόνων πλοίων δικαιούται ή μάλλον οφείλει να θέτει το ερώτημα αυτό. 

 7.            Τοσούτω δε μάλλον καθ’ όσον η συνεχιζομένη βιομηχανική ανάπτυξη της Χώρας συνεχίζει να γεννά και άλλες επικίνδυνες ιδέες.  Σας είναι ασφαλώς γνωστόν εκ προσωπικής πείρας ότι μικρότερα υποσυστήματα του Κορινθιακού Κόλπου (Κόλποι Αντικύρων και Δομβραίνης/Θίσβης) προορίζονται ως βιομηχανικές περιοχές ή λιμένες εξαγωγικού εμπορίου.  Δεν είμαι εις θέση να συλλάβω κατά ποία λογική οι χρήσεις αυτές μπορούν να εναρμονισθούν με την φύση του Κορινθιακού ως ευπαθούς οικοσυστήματος! 

 8.            Μού είναι επίσης αδύνατο να εννοήσω πώς οι βόρειες ακτές του Κορινθιακού εκβιομηχανίζονται, καθ’ ήν απέναντι οι νότιες προσπαθούν να αντλήσουν οφέλη εκ του θαλασσίου τουρισμού και οι κάτοικοί τους έχουν ατομικά δικαιώματα για την κατά προορισμόν χρήση των ακτών, που -κατά την σαφή νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας- είναι η κολύμβηση και η ψυχαγωγία. 

 9.            Είναι φανερό λοιπόν ότι πρέπει να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, δηλ. να βάλουμε τάξη στον μείζονα χώρο που καταλαμβάνει ο Κορινθιακός Κόλπος.  Φαίνεται ότι στο παρελθόν είχε επιχειρηθεί κάτι τέτοιο, αλλά με έμφαση μόνο στα ανθρωπογενή συστήματα.  Η σύγχρονη όμως προσέγγιση είναι εντελώς διαφορετική: δεν θα αρχίσουμε από το τί ωφελήματα θέλει να αντλήσει ο άνθρωπος από τον Κορινθιακό.  Αντιθέτως, θα προσπαθήσουμε να μάθουμε και να καταλάβουμε ποιος είναι ο Κορινθιακός και τα ανάγκες έχει ως οικοσύστημα, ύστερα από την μη βιώσιμη διαχείρισή του μέχρι σήμερα.  Ύστερα θα απογράψουμε λεπτομερώς ποιες ανθρωπογενείς πιέσεις του ασκούνται πανταχόθεν και πώς αλληλοεπηρεάζονται μεταξύ των και με το οικοσύστημα.  Μόνον δε όταν επιτελέσουμε αυτό το θεμελιώδες έργο θα είμαστε σε θέση να πούμε ποιες ανθρωπογενείς χρήσεις πρέπει να παύσουν και ποιες μπορούν να συνεχισθούν, οπότε και οφείλουμε να καθορίσουμε τον κανονισμό συντονισμού και λειτουργίας. 

 10.        Για να καταλάβουμε καλά την ανάγκη και τη χρησιμότητα αυτής της προσεγγίσεως, θα παραθέσω αμέσως την Κωδικοποίηση των αρχών διαχειρίσεως των παρακτίων οικοσυστημάτων που έχει συντάξει το Επιμελητήριο. 

 Κώδιξ κανόνων προστασίας των παρακτίων οικοσυστημάτων, συναγομένων εκ της Agenda ’21, του άρθρου 24 του Συντάγματος, της νομολογίας του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ (1990-2000) και των Γνωμοδοτήσεων του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος.

13.9.2007

1.            Τα παράκτια οικοσυστήματα, οριοθετούμενα υποχρεωτικώς, τελούν υπό το ειδικό καθεστώς ηυξημένης προστασίας των ευπαθών οικοσυστημάτων, ήτοι παραμένουν κατ’ αρχήν άθικτα, τυγχάνουν της προσηκούσης επιμελείας και επιτηρήσεως και εξυπηρετούν πρωταρχικώς την επαφή του ανθρώπου με τη θάλασσα.

2.            Απαγορεύεται οιαδήποτε -και ελάσσων έτι- τροποποίηση της φυσικής ακτογραμμής, διότι αυτή επηρεάζει την υδροδυναμική του συστήματος (ακτοδυναμική) και το προστατευτέον αισθητικό κάλλος της, το οποίον προστατεύεται επίσης ευθέως υπό του Συντάγματος ως το πρωταρχικό στοιχείο του περιβάλλοντος.

3.            Τα παράκτια οικοσυστήματα είναι δεκτικά μόνον ηπίας διαχειρίσεως, η οποία περιλαμβάνει κατά βάσιν την συντήρηση και επιμέλειαν αυτών και μόνο χρήσεις συμβατές προς την εν παραγράφω 1 βασικήν αποστολή των.

4.            Τα παράκτια οικοσυστήματα, ως δημοσία κτήσις, αποτελούν εθνοκτησίαν υπαγομένη εις το διαχειριστικόν καθεστώς της δημοσίας κτήσεως.  Δεν επιτρέπεται η παραχώρηση αποκλειστικών ιδιωτικών δικαιωμάτων επί των παρακτίων οικοσυστημάτων.  Νόμος ορίζων το αντίθετο, αντίκειται εις την κατά την παρ. 1 αποστολή και είναι αντισυνταγματικός.

5.            Τεχνικά έργα επί των παρακτίων οικοσυστημάτων επιτρέπονται μόνον εφ’ όσον εμπίπτουν εις την έννοιαν της ηπίας διαχειρίσεως και εξυπηρετούν δημόσιο συμφέρον, άλλως απαγορεύονται έστω και εάν προβλέπονται διά νόμου.  Τοιαύται είναι, λ.χ., οι περιπτώσεις των αυθαιρέτων βιομηχανικών ζωνών, βαρείας βιομηχανίας, παρακτίων δρόμων, αυθαιρέτων λιμενικών έργων πάσης φύσεως κ.λπ.

6.            Τεχνικά έργα εξυπηρετούντα την θαλασσίαν επικοινωνία, γενικώς αποτελούν δευτερεύουσα λειτουργία των παρακτίων οικοσυστημάτων, ταύτα δε χωρούν όλως κατ’ εξαίρεσιν με μεγίστην φειδώ, μόνον χάριν του δημοσίου συμφέροντος και υπό αυστηράς προϋποθέσεις σχεδιασμού και προγραμματισμού.

7.            Η κατασκευή λιμένος σημαίνει πράγματι καταστροφήν του οικείου παρακτίου οικοσυστήματος και ματαίωση της κυρίας αποστολής του.  Ως εκ τούτου, λιμένες κατασκευάζονται μόνο εις το πλαίσιον Εθνικού Δικτύου Λιμένων, με εξωτερικό και εσωτερικό σχεδιασμό.  Ασχέτως της ποικιλούσης ονομασία των (μαρίνες, αλιευτικά καταφύγια), οι λιμένες έχουν δυσμενή επίδραση επί των παρακτίων οικοσυστημάτων και πρέπει να εντάσσονται όλοι εις το Εθνικό Δίκτυο.  Τούτο σημαίνει ότι:

• Αποφασίζονται με τα αυτά κριτήρια  φειδούς κ.λπ.
• Αποφασίζονται από το ίδιο όργανο σχεδιασμού και προγραμματισμού.
• Το όργανο τούτο έχει εθνικήν εμβέλειαν, είναι κρατικό, διασφαλίζει τη σύμφωνη γνώμη των επιστημόνων των παρακτίων οικοσυστημάτων
• Το όργανον τούτο ουδέποτε είναι αρχή Τοπικής Αυτοδιοικήσεως οιουδήποτε βαθμού, αποκλειομένου και του Περιφερειακού ακόμη, εις ήν περίπτωση ήθελε συσταθεί Αυτοδιοίκηση Γ’ βαθμού.  Διότι η τύχη οιουδήποτε σημείου της εθνικής ακτογραμμής είναι εθνική και όχι τοπική υπόθεση.

8.            Το νομίμως συνιστώμενον Εθνικό Δίκτυο Λιμένων πάσης φύσεως εξυπηρετεί αποκλειστικώς την επικοινωνία προσώπων και μεταφοράν αγαθών εντός της επικρατείας.  Η θυσία των αντιστοίχων παρακτίων οικοσυστημάτων νομιμοποιείται μόνο χάριν του δημοσίου συμφέροντος, οία είναι η λελογισμένη επικοινωνία των Ελλήνων μεταξύ των και με τον υπόλοιπον κόσμον, ως επίσης και η εμπορία των αγαθών που χρειάζονται ούτοι.

9.            Ουδέποτε επιτρέπεται η λειτουργία διαμετακομιστικών λιμένων, ήτοι λιμένων εξυπηρετούντων αποκλειστικώς την ξένη εμπορία, διότι η θυσία του αντιστοίχου οικοσυστήματος δεν δικαιολογείται εξ αγοραίων συμφερόντων, δηλ. λ.χ. πλουτισμού ή εξωτερικού εμπορίου, ή άλλου ταμειακού συμφέροντος του κράτους. 

10.        Η ηπία διαχείριση των παρακτίων οικοσυστημάτων, ανήκουσα κατ’ αρχήν εις το κράτος ως τον νόμιμον εκφραστή του δημοσίου συμφέροντος, δεν επιτρέπεται να ανατίθεται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου.  Η ιδιωτική διοίκηση λιμένων είναι σαφώς αντισυνταγματική.  Η κατά την παρ. 1, όμως, εξυπηρέτηση της αποστολής των παρακτίων οικοσυστημάτων δύναται να αποτελεί την ευθύνη των οικείων παρακτίων δήμων.

11.        Επίχωσις, μερική ή ολική, των παρακτίων οικοσυστημάτων εξ οιουδήποτε λόγου, αποτελεί καταστροφήν αυτών και απαγορεύεται, εκτός εάν εντάσσεται εις έργον κατασκευής επιτρεπομένου λιμένος. 

12.        Επίχωσις παρακτίου οικοσυστήματος προωθούσα την ακτογραμμήν εντός της θαλάσσης αποτελεί καταστροφήν του οικείου οικοσυστήματος, το οποίον πρέπει να αποκαθίσταται, κατ’ εφαρμογήν του άρθ. 24 του Συντάγματος.  Η υποχρέωση αυτή υφίσταται και εις περιπτώσεις εκτεταμένων και παλαιών έργων επιχώσεως, οπότε η αποκατάσταση του οικοσυστήματος πρέπει να αποτελεί αντικείμενο μακροπροθέσμου στρατηγικής και προγραμματισμού, με την προοδευτική κατάργηση των χρήσεων που θεμελιώθησαν εκ της επιχωματώσεως (εξυγίανση ακτών).

13.        Η προελθούσα εκ της επιχωματώσεως παρακτίου οικοσυστήματος χερσαία έκτασις δεν αποτελεί ιδιαιτέρα περιουσία του κράτους, είναι αντιθέτως κοινόχρηστος και ανήκει στην εθνική κοινοκτησία, μέχρις έως ότου αρθεί διά την αποκατάστασιν του παρακτίου οικοσυστήματος.  Κατ’ ακολουθίαν, δεν επιτρέπεται η εκποίηση ή η επ’ ανταλλάγματι παραχώρηση της χρήσεως αυτής. 

Εκωδικοποίησεν ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Μιχαήλ Δεκλερής την 13.9.2007.

 Το μήνυμα που θέλει να στείλει το Επιμελητήριο προς πάντας, αρμοδίους και ενδιαφερομένους, είναι ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για εμπειρικούς αυτοσχεδιασμούς στα διαρκώς αυξανόμενα και οξυνόμενα προβλήματα του Κορινθιακού Κόλπου.  Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι ο Κορινθιακός δεν είναι η Διώρυγα της Κορίνθου.  Χρειαζόμεθα ένα πλήρη χάρτη χωροταξίας του σπουδαίου αυτού κόλπου της Ελλάδος, που θα τον κάνουμε όλοι μαζί, Πολιτεία, Δήμοι, οικολογικές οργανώσεις και πολίτες.  Μόνον τότε θα μπορούμε να μιλάμε σοβαρά και υπεύθυνα για τα προβλήματα του.  Αλλιώς είμαστε συνυπεύθυνοι για την ανεπίγνωτη και αναπόφευκτη υποβάθμιση και καταστροφή του.

Αθήνα, 23 Απρ. 2010

Μιχαήλ Δεκλερής

Advertisement

ΠΡΟΤΑΣΗ – ΔΙΑΛΟΓΟΣ : Ο ρόλος που θα πρέπει να αναλάβει ο Ιδιωτικός Τομέας για να συμβάλλει στην ανάπτυξη του Ξυλοκάστρου, του Ιωάννη Γιάνναρου…

ΠΡΟΤΑΣΗ – ΔΙΑΛΟΓΟΣ : Ο ρόλος που θα πρέπει να αναλάβει ο Ιδιωτικός Τομέας για να συμβάλλει στην ανάπτυξη του Ξυλοκάστρου

Η πρωτόγνωρη οικονομική κρίση που βιώνουμε σήμερα είναι στο ξεκίνημα της και δυστυχώς οι παρενέργειες της έχουν αρχίσει να κάνουν έντονη την παρουσία τους, δημιουργώντας σταδιακά αυτό που οι ειδικοί λένε «βίαιη επέμβαση στον κοινωνικό ιστό». Τι σημαίνει αυτό με λίγα λόγια : Η οικονομική κατάσταση εκτός από τις αρνητικές συνέπειες στην «τσέπη» του μέσου έλληνα δημιουργεί και μια αρνητική ψυχολογία, δεδομένο το οποίο είναι εκμεταλλεύσιμο στην εκάστοτε εξουσία αλλά και στους επιτήδειους να περάσουν σκέψεις και απόψεις που μέχρι σήμερα θεωρούνταν «κόκκινη γραμμή». Είναι προφανές ότι το σύνολο του συστήματος «κλυδωνίζεται» και όλες οι ενδείξεις συνηγορούν στην σύντομη και ολοκληρωτική κατάρρευση του.

Σε τοπικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα αυτό του Ξυλοκάστρου, η κατάσταση δεν παρουσιάζει σοβαρές διαφορές και η ύφεση προερχόμενη από την οικονομική κρίση που προαναφέρθηκε, δεν μπορεί παρά να «ακουμπά» και εδώ την επιχειρηματικότητα προβληματίζοντας σοβαρά και τον ιδιωτικό τομέα που την βιώνει, είτε στον κλάδο του εμπορίου, είτε στον κλάδο των υπηρεσιών.

Ωστόσο η ευρύτερη περιοχή του ενιαίου Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης έχει ορισμένα χαρακτηριστικά – ευκαιρίες, οι οποίες εφόσον αξιοποιηθούν μεθοδικά και οργανωμένα, ίσως αποτελέσουν μιας μορφής «αντίδοτο» στα όσα αρνητικά προαναφέρθηκαν. Αναλυτικότερα :

• Η γειτνίαση με την Αθήνα και ο μεγάλος αριθμός δευτερεύουσας εξοχικής κατοικίας, σε συνδυασμό με το μικρότερο κόστος προσέλευσης και διαμονής, πιθανά θα αυξήσουν την επισκεψιμότητα της ευρύτερης περιοχής σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και ειδικότερα στην καλοκαιρινή περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθεί και η ζήτηση «φτηνού» εξοχικού για να καλύψει τις ανάγκες μιας ή και περισσότερων οικογενειών για διασκέδαση – αναψυχή, δεδομένο που θα αποτυπωθεί από τη μεγάλη μεταστροφή της Αθήνας προς όμορες περιοχές (Κάλαμος, Επίδαυρος, Ξυλόκαστρο, κλπ).
• Η έλευση του Προαστιακού και η ολοκλήρωση του οδικού δικτύου (Κόρινθος – Πάτρα), θα κάνει δελεαστικότερη την ευρύτερη περιοχή σε επισκεψιμότητα, ενώ θα πρέπει να συνυπολογισθεί η αύξηση της βενζίνης, η οποία στρέφει τις μετακινήσεις προς τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αυτό σημαίνει ότι οι υποψήφιοι χρήστες υπηρεσιών ή καταναλωτές προϊόντων μπορεί να επισκέπτονται την περιοχή ακόμα και αυθημερόν, με μόνο έξοδο το εισιτήριο μέσων μαζικής μεταφοράς.
• Ο Πευκιάς που αποτελεί ένα μοναδικό αισθητικό δάσος, η Ζήρεια με τις φυσικές της ομορφιές και την αμεσότητα της με το θαλάσσιο μέτωπο, η μικρή απόσταση για την θαλάσσια επικοινωνία με τις ακτές της Ρούμελης και γενικότερα ο προσανατολισμός της περιοχής αποτελούν σημεία αιχμής για αξιοποίηση, μετριάζοντας την άναρχη δόμηση, την τσιμεντοποίηση, την έλλειψη πρασίνου και αρκετές άλλες «ατέλειες» που δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες.

Από τα προαναφερόμενα εξάγεται ένα βασικό συμπέρασμα που θα πρέπει να κατανοηθεί πλήρως από τον ιδιωτικό τομέα και να αξιοποιηθεί με τις κατάλληλες δράσεις – συνέργειες. Ο μέσος επισκέπτης της περιοχής σε εισοδηματικό επίπεδο θα ανήκει στην μεσαία τάξη, δηλαδή σε αυτή που έχει πληγεί περισσότερο από όλους  στη χώρα μας. Ο μέσος επισκέπτης θα επιχειρήσει να βρει στο Ξυλόκαστρο μια «προσιτή οικονομικά λύση» εστίασης – αναψυχής, για να μην υποχρεωθεί να υποβαθμίσει εντελώς την ποιότητα ζωής που είχε στο πρόσφατο παρελθόν, δεδομένο που εφόσον συμβεί θα αυξήσει την αρνητική του ψυχολογία και θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ισορροπία της οικογένειας. Βασικός πυλώνας όμως για την προσέγγιση αυτής της κατηγορίας χρηστών – καταναλωτών, που προσεγγίζουν το 70% και πλέον του πληθυσμού της χώρας (υπάρχουν μελέτες και δημοσιεύσεις σε αυτό το θέμα), είναι οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών τις οποίες θα παρέχει ο ιδιωτικός τομέας.

Ας προσδιορίσουμε λοιπόν τις βασικές συνιστώσες που καθορίζουν τις τιμές στον Κλάδο Εστίασης – Αναψυχής, εξαιρώντας από αυτές την όποια κερδοσκοπία ασκείται μεμονωμένα, και προσεγγίζοντας το πώς μπορεί ο κλάδος να γίνει δελεαστικότερος στην νέα κατηγορία πελατών που διαμορφώνεται :

• Το Ξυλόκαστρο, σε όλο το θαλάσσιο μέτωπο, έχει υψηλά ενοίκια για επαγγελματικούς χώρους και παρά την οικονομική ύφεση δεν παρουσιάζουν μείωση, αντιθέτως παρουσιάζουν αύξηση διαχρονικά. Η λύση εδώ είναι η ανάπτυξη συνεργειών και αυξημένη πίεση του Εμπορικού Συλλόγου και των Συλλόγου των Καταστημάτων Εστίασης – Αναψυχής προς τους ιδιοκτήτες των ακινήτων ώστε να ρίξουν τις τιμές. Μια συνολική άρνηση και πίεση αναδιαπραγμάτευσης θα είχε άμεσες συνέπειες και θα έφερνε σε ισορροπία στις τιμές που είναι πάνω από το μέσο όρο της πόλης και εκτός λογικής.
• Το Ξυλόκαστρο έχει χαρακτηρισθεί σαν «ακριβό» και αυτό αφορά τόσο τον Εμπορικό Τομέα, όσο και τον τομέα της Παροχής Υπηρεσιών Εστίασης – Αναψυχής. Οι τιμές όμως έχουν να κάνουν και με τις προμήθειες του Ιδιωτικού Τομέα, οι οποίες όχι μόνο δεν μειώθηκαν απεναντίας αυξάνονται συνεχώς λες και δεν αποτελούν μέρος της κρίσης. Μια συνολική αποτίμηση των προμηθευτών, η αναζήτηση της χαμηλότερης τιμής που θα συνδυάζει και την ποιότητα, η μαζικότητα παραγγελιών με παράλληλη απομόνωση των μη συνεργάσιμων προμηθευτών και γενικότερα ή έρευνα αγοράς στον νομό Κορινθίας θα είχε ευεργετικές συνέπειες στο κρίσιμο θέμα του κόστους και θα οδηγούσε στην πολυπόθητη μείωση των τιμών η οποία θα βελτίωνε σε μεγάλο βαθμό την ανταγωνιστικότητα και θα προσέλκυε πελάτες.

Ποιες ενέργειες προτείνεται να ακολουθηθούν άμεσα για τον κλάδο Εστίασης – Αναψυχής και γιατί όχι και από τον Εμπορικό Κλάδο, αναλύονται στη συνέχεια :

• Το σύνολο των θέσεων εργασίας να προέρχεται από μόνιμους κατοίκους και να αποφευχθεί η χρήση εργαζομένων από άλλες περιοχές, με σκοπό να μειωθεί η ανεργία στην πόλη και να ενισχυθεί το εισόδημα των όσων διαμένουν εδώ. Θα πρέπει να αναπτυχθεί και να συμφωνηθεί ένας «Κώδικας Δεοντολογίας» στον οποίο να συμφωνηθεί : α. Αμοιβές προσωπικού ανταποκρινόμενες στις δυνατότητες των επιχειρήσεων, στα προσόντα και την εμπειρία των εργαζομένων και κυρίως να είναι ενιαίες έχοντας ισχύ για όλους, β. Συνεργασία και ανταλλαγές εργαζομένων για την κάλυψη των αναγκών των συνεργαζόμενων καταστημάτων και αποφυγή «κλεψίματος εργαζομένων. Με τον τρόπο αυτό θα ισορροπήσει η δαπάνη για το προσωπικό, που αποτελεί σοβαρό σημείο κόστους και θα αυξηθούν οι θέσεις εργασίας.
• Η έρευνα αγοράς για τις βασικές προμήθειες – αναλώσιμα, σαφώς και θα πρέπει να έχει τοπικά χαρακτηριστικά με σκοπό την ανακύκλωση του χρήματος και την αύξηση της ευημερίας σε τοπικό επίπεδο, ωστόσο θα πρέπει αυτές να έχουν μαζικότητα και πίεση στους προμηθευτές για την μέγιστη δυνατή έκπτωση η οποία θα συνδυάζεται και με παροχές σε είδος. Όπου αυτό έχει εφαρμοσθεί έχει ευεργετικά αποτελέσματα και ενισχύει την συνεργατικότητα των επιχειρήσεων, βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητα τους και διευκολύνει στη μείωση των τιμών και όχι της ποιότητας
• Η ενημέρωση και η γνώση για προγράμματα ενίσχυσης από το ΕΣΠΑ, η οποία θα ενισχύσει τις όποιες επενδύσεις έχει στο «μυαλό» του ο κάθε επιχειρηματίας και τις οποίες θα πρέπει να αναλάβει αφιλοκερδώς να εκπονεί ο Σύλλογος ΑΡΙΣΤΟΝΑΥΤΕΣ αλλά και ο Εμπορικός Σύλλογος, παρέχοντας έτσι μια σοβαρή υπηρεσία στα μέλη του. Μέχρι σήμερα η συμμετοχή του Ξυλοκάστρου σε τέτοιας μορφής Προγράμματα είναι σχεδόν αμελητέα, σε αντίθεση με άλλες περιοχές όπου τα έχουν χρησιμοποιήσει εντατικά και έχουν συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην έγκαιρη ανακαίνιση των καταστημάτων, παράμετρος η οποία αποτελεί μια διαρκή «αιμορραγία» των επιχειρηματιών.
• Η δημιουργία μιας δυναμικής ιστοσελίδας – προβολής στην οποία θα παρουσιάζονται οι επιλογές της πόλης και των επιχειρήσεων και η συνεργασία της με άλλες συναφείς ιστοσελίδες και μπλογκς σε τοπικό και υπεροτοπικό επίπεδο. Παράλληλα θα πρέπει σε συνεργασία με τον Εμπορικό Σύλλογο, να υπάρχει συμμετοχή και πλήρης ενημέρωση για τις εκδηλώσεις που διεξάγονται στο δήμο και στόχευση στην μέγιστη δυνατή προσέλκυση επισκεπτών. Αυτό μέχρι σήμερα δεν γίνεται και σε ένα μεγάλο βαθμό αποτελεί έλλειμμα πρωτοβουλίας του ιδιωτικού τομέα. Τέλος θα πρέπει οργανωμένα και σε συνεργασία με το δήμο να αναληφθούν εντατικές προσπάθειες συμμετοχής σε Εκθέσεις, όπως για παράδειγμα το Τουριστικό Πανόραμα, κλπ, όπου έως τώρα η συμμετοχή είναι αμελητέα.
• Σταδιακά και μετά από «ζυμώσεις» στον επιχειρηματικό ιστό της πόλης, θα πρέπει να αρχίσουν να αναπτύσσονται και συνεργασίες σε μεγαλύτερο επίπεδο, με σκοπό να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα και να προκύψουν οικονομίες κλίμακας. Για παράδειγμα το σύνολο των δημοτικών καταστημάτων που τακτικά βγαίνουν προς εκμίσθωση, θα πρέπει να αποτελέσει το πεδίο ανάπτυξης επιχειρηματικών συνεργασιών από τις επιχειρήσεις που ήδη δραστηριοποιούνται στην πόλη και επιθυμούν να αναπτυχθούν και να μεγαλώσουν. Αυτή η πρακτική εφόσον πραγματοποιηθεί με το σωστό τρόπο και όχι επιθετικά ή με άλλους σκοπούς, θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα αναπτύσσοντας και κυρίως βελτιώνοντας την επιχειρηματικότητα.

Αγαπητοί συνάδελφοι αυτές είναι ορισμένες πρώτες και ανεπεξέργαστες σκέψεις τις οποίες σχεδόν όλοι μας έχουμε συζητήσεις κατά καιρούς και μας έχουν απασχολήσει διεξοδικά. Όλοι μας βιώνουμε την κρίση και αναζητούμε τρόπους εξόδου και διατήρησης των επαγγελματικών μας χώρων.

Ωστόσο το ζήτημα των τιμών και το πώς αυτές θα γίνουν δελεαστικότερες προς τους πελάτες μας και πως αυτοί θα αυξηθούν προερχόμενοι από τους επισκέπτες της πόλης, είναι ζητήματα που θέλουν διάλογο και διαβούλευση σε βάθος.

Το Ξυλόκαστρο σαν προορισμός δεν έχει την «φρεσκάδα» που είχε πριν από κάποια χρόνια και δεν υπάρχει ευκολότερο από το να «ρίξουμε» την ευθύνη αποκλειστικά και μόνο σε άλλους (πολιτεία, δήμος, αστυνομία, ανήσυχοι πολίτες, κλπ), αφού και εμείς σαφώς έχουμε ένα μερίδιο ευθύνης σε αυτή την κατάσταση και αυτό εξειδικεύεται στο ότι δεν αντιληφθήκαμε έγκαιρα τις αλλαγές που συντελούνταν γύρω μας, όπως και πολλοί άλλοι κλάδοι – επαγγέλματα σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο.

Ωστόσο η επιχειρηματική εικόνα που διαμορφώνεται σήμερα για την περιοχή, εφόσον κανείς λάβει σοβαρά υπόψη του και τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, δείχνει ότι υπάρχει δυνατότητα ανάκαμψης και ανάπτυξης και πρέπει να αναλάβουμε δράσεις άμεσες και αποτελεσματικές. Η πρώτη κίνηση την οποία προτείνω είναι η διενέργεια εντός της θερινής περιόδου ενός ημερήσιου συνεδρίου στο Θέατρο «Α. Σικελιανός» το οποίο θα έχει τίτλο : «Αναπτυξιακό προφίλ Ξυλοκάστρου – Τι πόλη θέλουμε να έχουμε». Η εκδήλωση αυτή θα συνδιοργανωθεί από τον Εμπορικό Σύλλογο, τον Σύλλογο Αναψυχής – Εστίασης ΑΡΙΣΤΟΝΑΥΤΕΣ, το Σύλλογο Ξενοδόχων, το Σύλογο των Τρικάλων και όποιο άλλο φορέα θέλει να εμπλακεί σε αυτή την συνέργεια. Η ανωτέρω διοργάνωση θα πρέπει να έχει τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή και προβολή στα ΜΜΕ, εντός κα εκτός του Νομού Κορινθίας.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό έστω και τώρα να προσδιορίσουμε τι ζητάμε από τον τόπο μας, τι θέλουμε να είναι σαν προορισμός, τι είδους επισκέπτες ζητούμε να έχει, ποια μορφή θα πρέπει να έχει η εστίαση – αναψυχή, κλπ. Είναι εντελώς διαφορετικό να καταλήξουμε σε ένα ησυχαστήριο ή σε ένα θέρετρο ζωντανό και δυναμικό, πάντα βέβαια με απόλυτο σεβασμό και στην όποια μειοψηφία υπάρχει και επιθυμεί κάτι διαφορετικό.

 

Με εκτίμηση και σε αναμονή της εκκίνησης ενός δυναμικού διαλόγου για τα ανωτέρω

Ιωάννης Γιάνναρος

Οικονομολόγος – Αντιπρόεδρος Σωματείου Αριστοναύτες

Η αναπτυξιακή προοπτική του Ενιαίου Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης και το Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, του Ιωάννη Γιάνναρου…

ΘΕΜΑ : Η αναπτυξιακή προοπτική του Ενιαίου Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης και το Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ

Ο ενιαίος δήμος Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, όπως προκύπτει από το σχέδιο νόμου «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», έχει συνολική έκταση 410 χιλιάδων στρεμμάτων και πραγματικό πληθυσμό, όπως αυτός εκτιμάται σήμερα, που ανέρχεται σε 22,2 χιλιάδες άτομα. Σε ότι αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αναφέρονται τα εξής :

• Αποτελεί σημείο αναφοράς του πολεοδομικού συγκροτήματος Πρωτευούσης και η πλειοψηφία των επισκεπτών του ανήκει στην κατηγορία κατόχων δευτερεύουσας εξοχικής κατοικίας ή εκμίσθωσης οικίας για παραθερισμό. Αυτό έχει σα συνέπεια τον υπερδιπλασιαμό του πληθυσμού στις ημέρες αιχμής που αφορούν την καλοκαιρινή περίοδο, τις επίσημες αργίες και τα τριήμερα σε ετήσια βάση.
• Διαθέτει ένα εκτεταμένο παραλιακό μέτωπο (Μελλίσι έως  Μαύρα Λιθάρια) πολλών χιλιομέτρων και ένα ορεινό όγκο που περιλαμβάνει σημαντικό τμήμα της Ζήρειας, όπου και έχουν αναπτυχθεί υποδομές για χειμερινό τουρισμό με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται σημαντικός αριθμός επισκεπτών στις ημέρες αιχμής. Αντίθετα το παραλιακό μέτωπο αποτελεί κυρίως τη δευτερεύουσα εξοχική κατοικία του πολεοδομικού συγκροτήματος Πρωτευούσης και δεν συγκεντρώνει σημαντικό αριθμό επισκεπτών, όπως αυτοί συρρέουν στον ορεινό όγκο την χειμερινή περίοδο.
• Παρά τα εξαιρετικά χαρακτηριστικά που διαθέτει η ανωτέρω αναφερόμενη περιοχή και τις εξαιρετικές δυνατότητες ανάπτυξης που διαθέτει, σαν απόρροια της γειτνίασης με την Αθήνα, της έλευσης του Προαστιακού, της κατασκευής του νέου οδικού δικτύου και άλλων συναφών υποδομών (ΟΣΕ, κλπ), μέχρι και σήμερα δεν έχει προσδιορισθεί και συμφωνηθεί σε επίπεδο κοινωνίας το μοντέλο ανάπτυξης που θα την αναδείξει. Σε αυτό συντείνει ότι οι προτεραιότητες και οι επιλογές αφενός των μονίμων κατοίκων και αφετέρου οι ανάλογες των επισκεπτών, σε πολλές περιπτώσεις συγκρούονται και μέχρι σήμερα δεν έχει διενεργηθεί η κατάλληλη διαβούλευση και ο προσδιορισμός της επικρατούσας άποψης. Επίσης εξαιρετικά χαλαρή είναι και η διασύνδεση του ορεινού τουρισμού με τον παραθαλάσσιο, αν και θα έπρεπε να λειτουργούσαν σαν «συγκοινωνούντα δοχεία».
• Η περιοχή, με εξαίρεση το παραλιακό μέτωπο, εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται σαν αγροτική παρά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Η οργανωμένη και συστηματική μεταστροφή προς τον αγροτουρισμό, σε συνθετότερες ενασχολήσεις με τον αγροτικό τομέα (βιολογικές καλλιέργειες, μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, φυτώρια, κλπ), ακόμα και ο συνδυασμός αυτών, αποτελεί μοντέλο που έχει αναπτυχθεί σε άλλες περιοχές και με σημαντικά αποτελέσματα. Άρα και σε αυτόν τον τομέα οι προσπάθειες που έχουν αναληφθεί μάλλον μπορεί να θεωρηθούν αποσπασματικές, παρά οργανωμένες και συστηματικές.

Ο προσδιορισμός ενός μοντέλου ανάπτυξης, που θα έχει περάσει τη διαδικασία της διαβούλευσης και θα αποτελέσει διακριτό τομέα ανάπτυξης και επιχειρηματικότητας, φαίνεται να αποτελεί το σημείο αιχμής σε κάθε δήμο που προκύπτει από το Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ και σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις θα καθορίσει και τις συνθήκες ευημερίας ή υστέρησης που θα επικρατήσουν. Με απλά ελληνικά, οι δήμοι με τη νέα τους μορφή και τις πολλές αρμοδιότητες που αποκτούν από την εφαρμογή του προγράμματος θα ασκούν σημαντική και ίσως καθοριστική επίδραση στην επιχειρηματικότητα και στην ανάπτυξη μιας περιοχής. Αυτός είναι και ο σοβαρότερος λόγος που αποκτά μεγάλο ειδικό βάρος η σύνθεση και ο υψηλός βαθμός κατάρτισης που απαιτείται για τους αιρετούς που θα εκτεθούν και θα προσπαθήσουν να κάνουν πράξη ένα τόσο μεγάλο και επίπονο εγχείρημα, το οποίο για πολλούς αναλυτές θεωρείται και αρκετά «μαξιμαλιστικό». Όσο υψηλότερο επίπεδο, γνώσεις, δυνατότητες θα διαθέτουν οι κοινωνικές μονάδες που θα κληθούν να διοικήσουν ένα σύγχρονο δήμο, τόσο ευχερέστερο θα γίνεται να προσεγγίζεται ένα ανεκτό και κυρίως βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης. Τέλος σε όλα αυτά είναι προφανές ότι η σύνθεση της διοίκησης ενός δήμου θα πρέπει να έχει αντιπροσωπευτικότητα, ευρύτερες συναινέσεις και αποφυγή καλλιέργειας τοπικισμών.

Βασική παράμετρο για την υλοποίηση του αναπτυξιακού μοντέλου που θα πρέπει να καταρτίσει ένας δήμος, όπως ο δήμος Ξυλοκάστρου Ευρωστίνης, αποτελεί ο τομέας των διαθέσιμων πόρων και γενικότερα το οικονομικό. Όπως έχει αναφερθεί και σε προηγούμενο άρθρο, οι αθρόες χρηματοδοτήσεις των ΚΠΣ – κοινοτικών χρηματοδοτήσεων αποτελούν παρελθόν σήμερα αφού οι βασικές υποδομές έχουν πλέον καλυφθεί, ενώ και οι Εθνικοί Πόροι από Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων θα είναι εξαιρετικά μειωμένοι και θα ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό κεντρικά. Αυτή η εξέλιξη σχεδόν καθορίζει τα βασικά χαρακτηριστικά κάθε αιρετού, είτε αυτός θα είναι ο δήμαρχος, είτε οι λοιποί αιρετοί που θα αποτελέσουν τη δημοτική του ομάδα. Με λίγα λόγια ο δήμαρχος και η δημοτική του ομάδα θα κριθούν προφανώς με βάση το όραμα για την περιοχή τους, αλλά οτιδήποτε ανακοινωθεί θα πρέπει να συνοδεύεται και από το πώς θα υλοποιηθεί, από ποιους πόρους και να αιτιολογείται επαρκώς στους δημότες, είτε η κοινωνική αναγκαιότητα, είτε η ανταποδοτικότητα τους, και τέλος το γενικό ισοζύγιο να είναι ισοσκελισμένο αφού θα σπανίζουν πλέον οι διαθέσιμοι πόροι.  Συνεπώς το βάρος θα πρέπει να πέσει σε οργανωτικό – διοικητικό επίπεδο και σε διαθεσιμότητα έμψυχου υλικού. Αυτό προσομοιάζει ένα δήμο με μια οργανωμένη επιχείρηση, που θα δουλεύει με ιδιωτικά κριτήρια, η οποία ωστόσο θα έχει κοινωνικοφελή χαρακτηριστικά που θα διαχέονται στους δημότες.

Με μια πρώτη ματιά θα μπορούσε κανείς να προσδιορίσει τα κάτωθι για τον δήμο Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης και ειδικότερα σε ότι αφορά παρεμβάσεις με οικονομικό χαρακτήρα :

• Το σύνολο των δήμων της χώρας αντιμετωπίζουν αρκετά και σοβαρά οικονομικά προβλήματα και χρεώσεις, δεδομένο που απαιτεί ένα άρτιο και τεκμηριωμένο οικονομικό διαχειριστικό σχέδιο με ορίζοντα δεκαετίας. Θα πρέπει να υπάρξει πλήρης και αναλυτική καταγραφή εσόδων – εξόδων και αποτελέσματος την 31/12/2010 (πλεόνασμα ή έλλειμμα και πόσο), δεδομένο το οποίο θα αποτελέσει τον πυρήνα της διαχειριστικής μελέτης, της πιθανής αναχρηματοδότησης των δανείων, της δημιουργίας ρευστότητας και κυρίως της δημιουργίας μιας πιστοληπτικής ικανότητας.
• Οι διαθέσιμοι πόροι για υποδομές θα είναι ελάχιστοι και περιορίζονται στην αποπεράτωση του ΧΥΤΑ με εθνική η κοινοτική χρηματοδότηση, στο αποχετευτικό δίκτυο – διάθεση λυμάτων της Ευρωστίνης και στην ολοκλήρωση του αποχετευτικού δικτύου των λοιπών διαμερισμάτων του δήμου Ξυλοκάστρου. Το ερώτημα θα είναι η ταχύτητα και ο δυναμισμός της διεκδίκησης των ανωτέρω πόρων και η τεχνική ικανότητα – ωριμότητα που θα επιδείξουν οι δημοτικές υπηρεσίες.
• Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου τομέα επιχειρηματικότητας – ανάπτυξης αφορά : α. την αποτελεσματική αξιοποίηση των δημοτικών ακινήτων προς εκμίσθωση, τη διάχυση τους στις παραγωγικές μονάδες του δήμου μέσω της δημιουργίας επιχειρηματικών σχημάτων με σκοπό νέες θέσεις εργασίας και συγκράτηση των νέων στην περιοχή, β. η σύνδεση του ορεινού και του θαλάσσιου τουρισμού με συστηματική προβολή και ενίσχυση της διασύνδεσης του αργοτουρισμού με το αγροτικό δυναμικό, γ. Η δημιουργία ενός σαφούς και συγκεκριμένου πλαισίου είσπραξης των βεβαιωμένων δημοτικών εσόδων, το οποίο θα εφαρμοσθεί απαρέκλιτα και για όλους, δ. ο προγραμματισμός της διενέργειας εκδηλώσεων σε όλη τη διάρκεια του έτους, με σκοπό αφενός την πολιτιστική – τουριστική προβολή αξιοθέατων και αφετέρου την προσέλκυση επισκεπτών που θα τονώσουν την εγχώρια αγορά, ε. Η δημιουργία συνθηκών ενεργού εμπλοκής των επιχειρηματικών μονάδων σε αυτή τη διαδικασία, ώστε να αποκτηθεί η κρίσιμη μάζα στήριξης της όλης προσπάθειας και να βελτιωθεί η κοινωνική συνοχή της περιοχής η οποία σήμερα έχει διαρραγεί, όπως συμβαίνει και σε υπερτοπικό επίπεδο.
• Κάλυψη βασικών υποδομών με μερική ή ολική αυτοχρηματοδότηση, όπως για παράδειγμα : α. η ανέγερση ενός σύγχρονου δημαρχείου στις Αποθήκες Φραντζή που θα συνοδεύεται από επαρκείς χώρους στάθμευσης, αίθουσες πολιτιστικού ενδιαφέροντος, αλλά και από ανταποδοτικές δράσεις (ενοικίαση χώρων σε δημόσιες υπηρεσίες, κλπ) με σκοπό το γενικό ισοζύγιο εσόδων – εξόδων να είναι ισοσκελισμένο, β. Η αξιοποίηση του Πάρκου Κυκλοφορικής Αγωγής με δημιουργία δράσεων που θα συνδυάζουν τον πολιτισμό και την αναψυχή, όπως για παράδειγμα η δημιουργία ενός Μουσείου Μεσογειακής Διατροφής και προβολής μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων της Κορινθίας, γ. Η προώθηση επενδύσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (μικρά υδροηλεκτρικά έργα που θα χρησιμοποιούνται και για τη συγκέντρωση του διαθέσιμου υδατικού δυναμικού ή δράσεις σε μικρά Φωτοβολταικά έργα προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες της περιοχής) και γενικά της Πράσινης Ανάπτυξης η οποία αποτελεί κορυφαίο θέμα και θα αναλυθεί ξεχωριστά σε άλλη τοποθέτηση, δ. Προεπεξεργασία απορριμμάτων και δράσεις ανακύκλωσης, με βάση την σύνθεση των απορριμμάτων (αστικών και μη) και τις δυνατότητες μέγιστης αξιοποίησης τους.

Η σύγχρονη εποχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που βιώνουμε και την μεγάλη στενότητα πόρων, θα κληθεί να υπερκεράσει το σημερινό «στάτους» και να θέσει τις βάσεις που εδώ και δεκαετίες ισχύουν στις λοιπές προηγμένες χώρες – μέλη της ΕΕ. Επιτυχημένος θα είναι ο αιρετός που θα εφαρμόσει το μοντέλο της πολυσυλλεκτικοτητας, της διαβούλευσης με τις κοινωνικές ομάδες, της τεκμηρίωσης του οράματος με απλό και κατανοητό τρόπο στο μέσο πολίτη, του νοικοκυρέματος και του συμμαζέματος του κράτους – τμήμα του οποίου είναι και ο δήμος,  και γενικότερα της δημιουργίας αίσθησης σοβαρότητας και ασφάλειας σε μια εποχή που το σημαντικότερο πρόβλημα του μέσου πολίτη είναι η ανασφάλεια και ο φόβος για ένα αβέβαιο αύριο.

Ιωάννης Γιάνναρος

Οικονομολόγος

ΘΕΜΑ : Σύνδεση της διοικητικής μεταρρύθμισης του Προγράμματος ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ και των συνθηκών στις οποίες σήμερα λειτουργεί ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του Ιωάννη Γιάνναρου

Το Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ βρίσκεται πλέον στο τελικό του στάδιο, το οποίο προβλέπει την ψήφιση του στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και την εκκίνηση των διαδικασιών εφαρμογής του, με καταληκτική ημερομηνία τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του Νοεμβρίου 2010. Οι αρμοδιότητες που αποκτούν οι νέοι ΟΤΑ είναι σύνθετες (Πολεοδομία, Υγειονομικές Υπηρεσίες, κλπ) με σοβαρές επιπτώσεις στην επιχειρηματικότητα – ανάπτυξη, απαιτούν εξειδίκευση – υψηλό βαθμό οργάνωσης των υπηρεσιών και κυρίως συγκεκριμένες – ρεαλιστικές – τεκμηριωμένες προγραμματικές θέσεις.

Η σημερινή κατάσταση στον αυτοδιοικητικό χάρτη της χώρας χαρακτηρίζεται από την αποχή μεγάλου τμήματος των πολιτών από τα κοινά, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό σιωπηλή διαμαρτυρία για τις συνθήκες που επικρατούν, τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας, όσο και τοπικό επίπεδο (ΟΤΑ). Οι ερευνητές και τα Ινστιτούτα Τοπικής Αυτοδιοίκησης διερευνούν για τις αιτίες και τον προβληματισμό του μέσου πολίτη που τον ωθεί να μη μετέχει στα κοινά ή σε αυτοδιοικητικά σχήματα, προσφέροντας τις όποιες γνώσεις και εμπειρίες διαθέτει, χάνοντας πολύτιμο χρόνο από τον ελάχιστο που έχει διαθέσιμο. Επιπροσθέτως μεγάλο προβληματισμό δημιουργεί η αναμενόμενη κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, η οικονομική κρίση που βιώνουμε σήμερα, η αβεβαιότητα για το μέλλον κάθε οικογένειας και άλλοι παράγοντες, οι οποίοι συνολικά δημιουργούν σκεπτικισμό και οργή στην πλειοψηφία των πολιτών και η οποία ερμηνεύεται σαν αίσθημα αδικίας και αυτοσυντήρησης για επιβίωση.

Ο θεσμός της αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση αναμόρφωσης της κοινωνίας, γιατί έχει θεμέλια σε τοπικό επίπεδο όπου τα κοινά δεν είναι απρόσωπα, όπως αυτά της κεντρικής πολιτικής σκηνής, και με τα νέα δεδομένα συγκεντρώνονται οι αρμοδιότητες που θα έπρεπε να ασκούνται εδώ και χρόνια σε τοπικό επίπεδο.

Τίθενται λοιπόν ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία αποτελούν επιμέρους ενότητες μιας πανελλήνιας έρευνας που διεξάγεται αυτές τις μέρες. και γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν τα κάτωθι :

·         είμαστε έτοιμοι σαν κοινωνία να χρησιμοποιήσουμε ορθά τα όποια θεσμικά εργαλεία παρέχονται στη διοικητική μεταρρύθμιση ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ή ακούγεται μαξιμαλιστικό. Θα δημιουργηθούν ή όχι περισσότερα προβλήματα από όσα αναμένεται να επιλυθούν διχάζοντας ακόμα βαθύτερα την κοινωνία που ήδη βρίσκεται σε κρίση διαρκείας.

·         με ποιες διαδικασίες και επιχειρήματα θα πεισθούν οι πολίτες, αλλά και γενικά οι παραγωγικές τάξεις να μετέχουν σε εκλογικές διαδικασίες, δηλαδή να εισέλθουν σε παρατάξεις και να εκτεθούν, ή να ασχοληθούν στα τοπικά τους διαμερίσματα.  

·         οι νέοι και οι νέες που έχουν σπουδάσει, ο ιδιωτικός τομέας του εμπορίου ή της παροχής υπηρεσιών που καθημερινά παλεύει για να επιβιώσει, ο αγροτικός κόσμος που κλονίζεται σοβαρά και βλέπει να εξανεμίζεται το εισόδημα του, θα ασχοληθούν με τα κοινά ή θα μείνουν απαθείς θεατές.

·         οι υποψήφιοι δήμαρχοι και αιρετοί θα είναι σε θέση να δώσουν ένα απλό και ρεαλιστικό όραμα στους πολίτες και να επικοινωνήσουν απλά και κατανοητά με τον κόσμο, θα κατανοήσουν τις συνθήκες και τα προβλήματα για να δώσουν λύσεις στα πλαίσια των δυνατοτήτων και των αρμοδιοτήτων τους, θα καταρτίσουν ψηφοδέλτια που θα είναι αντιπροσωπευτικά της σύνθεσης του πληθυσμού μιας περιοχής και κυρίως θα κατανοήσουν ότι ο επικεφαλής αιρετός, ο πρώτος πολίτης ενός δήμου, θα πρέπει να κάνει τομές που μπορεί να έχουν και σοβαρό πολιτικό κόστος, αλλά μακροπρόθεσμα θα συμβάλλουν στην ευημερία και στην ενίσχυση του κοινωνικού ιστού που είναι και το ζητούμενο.

·         θα δημιουργηθούν συνθήκες συναίνεσης και ομοψυχίας σε δήμους που συνενώνονται, ώστε να μην υπάρξουν κοινωνικές εκρήξεις και αποκλεισμοί που σε σύντομο χρονικό διάστημα θα δημιουργήσουν αποσύνθεση και όχι σύνθεση του κοινωνικού ιστού μιας περιοχής. Μήπως τελικά θα πρέπει να υπάρξει σοβαρή και δημιουργική διαβούλευση επί της ουσίας και χάραξη ενός ρεαλιστικού αναπτυξιακού προγράμματος, στο οποίο θα πρέπει να υπάρχει και η μέγιστη δυνατή συναίνεση των ενδιαφερομένων που δεν είναι άλλοι από τους πολίτες ενός δήμου. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτής της έρευνας, αλλά και της επεξεργασίας από στοιχεία των Ινστιτούτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι αιρετοί που θα εκλεχθούν από την ετυμηγορία των πολιτών, είναι η έλλειψη οικονομικών πόρων και η υπερχρέωση της πλειοψηφίας των δήμων της χώρας. Το κράτος δε διαθέτει επαρκείς πόρους και οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις είναι προσαρμοσμένες σε κάλυψη έργων υποδομής που απαιτεί η κοινοτική νομοθεσία (αποχετεύσεις, βιολογικοί, σκουπίδια, εθνικοί δρόμοι, κλπ) και σε επενδύσεις βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού τομέα. Μεγάλος αριθμός δήμων που έχουν σχεδόν καλύψει τις πρωτογενείς ανάγκες τους (το 70% των δήμων του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ) δε θα έχει τη δυνατότητα να αντλεί πόρους για έργα υποδομής, και για την όποια βελτίωση απαιτείται θα κληθούν να καλύψουν το κόστος με αυτοχρηματοδότηση. Απαιτείται πλέον η δημιουργία μηχανισμών ενημέρωσης – παρέμβασης –  κινητοποίησης του ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία τοπικών συνθηκών ανάπτυξης.

Οι προτάσεις που σήμερα βρίσκονται στο τραπέζι της κεντρικής πολιτικής σκηνής και διαβουλεύονται, σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, είναι οι εξής :

·         έχει προταθεί ο σχεδιασμός – πρόβλεψη ειδικής Τεχνικής Βοήθειας, χρηματοδοτούμενης από το ΕΠ Διοικητική Μεταρρύθμιση ή / και σε συνδυασμό με πόρους του ΥΠΕΣ (π.χ. ΘΗΣΕΑΣ),

·         έχει προταθεί να υπάρξουν σοβαρές προσαρμογές στα Επιχειρησιακά Σχέδια των ΟΤΑ στις αρχές 2011 και δεσμεύσεις – έλεγχος πεπραγμένων, ώστε να υποστηριχθεί η μετάβαση στο νέο Διοικητικό Χάρτη και να μην αφεθεί στην τύχη ή στη βούληση των αιρετών.

Θα απαιτηθεί να γίνουν σοβαρές παρεμβάσεις σε κρίσιμους τομείς της δομής και της διάρθρωσης των ΟΤΑ και οι οποίες θα συνοδεύονται από πολιτικό κόστος, αλλά θα συμβάλλουν, αφενός στην κοινωνική δικαιοσύνη και αφετέρου στην τόνωση της κοινωνικής συνοχής :

·         Πλήρης αναδιοργάνωση των υπηρεσιών των ΟΤΑ, σύνδεση τους με το ΕΠ Διοικητική Μεταρρύθμιση και έλεγχος της απόδοσης σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εδώ σαφώς και υπάρχει το πολιτικό – κοινωνικό πρόβλημα της κατάργησης θέσεων συμβασιούχων και γενικά βοηθητικών υπηρεσιών, αλλά από την άλλη εξομαλύνεται η οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ και μειώνεται το διοικητικό κόστος που αποτελεί το 70% σχεδόν των δαπανών.

·         Οι διαδικασίες μετατροπών, συγχωνεύσεων ή λύσης και εκκαθάρισης επιχειρήσεων, ΝΠΔΔ και λοιπών Δημοτικών Δομών, όπως και της μεταφοράς προσωπικού ενδοδημοτικά ή και διαδημοτικά καθώς και την σύνδεση του όλου εγχειρήματος με το Σχέδιο Σταθερότητας, αποτελούν επίσης άλλο ένα πολιτικό – κοινωνικό ζήτημα, ωστόσο όλοι μας γνωρίζουμε την ανεξέλεγκτη κατάσταση που δημιουργήθηκε εδώ και δεκαετίες στην τοπική αυτοδιοίκηση..

·         Η αναδιάρθρωση των χρηματοοικονομικών, με ανάδειξη οικονομιών κλίμακας αλλά και διαδικασίες κάλυψης ή αναχρηματοδότησης – εξορθολογισμού των οικονομικών των ΟΤΑ. αποτελούν κορυφαίο ζήτημα βιωσιμότητας τους. Αυτό σαφώς και απαιτεί σκληρές προσαρμογές, τεχνογνωσία και σκληρές αποφάσεις που θα πρέπει να υλοποιηθούν από τους αιρετούς που θα κληθούν να διοικήσουν.

·         Τη σαφή αποτύπωση εκκρεμών έργων και προμηθειών, των διαδικασιών ολοκλήρωσης ή εξέλιξης αυτών, τον προγραμματισμό νέων που θα πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένα και κοστολογημένα σε προγραμματικό επίπεδο, την αποτύπωση υποδομών κλπ. Επίσης την σαφή σύνδεση των ανωτέρω στη βάση των επιχειρησιακών σχεδίων των ΟΤΑ, των ετησίων σχεδίων δράσης, του τεχνικού προγράμματος (σταδιακά υποκαθίσταται από τα ετήσια σχέδια δράσης) και του προϋπολογισμού.

·         Την εξειδίκευση διαδικασιών – τυποποίηση εγγράφων και διαδικασιών εσωτερικής επικοινωνίας, αποφάσεων και ελέγχου, όπως και της ροής κάθε διοικητικής πράξης τόσο στο εσωτερικό του Δήμου, όσο και στην επικοινωνία με την Περιφερειακή Διοίκηση – Έλεγχο Δαπανών (Ελεγκτικό Συνέδριο – Επίτροπος) και τη σύνδεση τους με το ΕΠ Διοικητική Μεταρρύθμιση.

Η Πολιτεία από την πλευρά της φαίνεται να ετοιμάζει ένα σχέδιο υποβοήθησης, τυποποίησης διαδικασιών ελέγχου και γενικότερα μια προσπάθειας μεγαλύτερης δυνατής διαφάνειας των αποφάσεων και των πεπραγμένων σε επίπεδο ΟΤΑ. Προτείνονται μεταξύ των άλλων :

·         Η τυποποίηση των οργανογραμμάτων και των συστημάτων Διοίκησης ενός τυπικού ΟΤΑ, ώστε να μην υπάρχει ο κοστοβόρος αυτοσχεδιασμός των αιρετών.

·         Η κωδικοποίηση ειδικών πλαισίων, όπως ο Προϋπολογισμός, ο Απολογισμός, το Επιχειρησιακό Σχέδιο, το Ετήσιο Σχέδιο Δράσης (και Τεχνικό Πρόγραμμα) και η υποχρεωτική τους ανάρτηση στο διαδίκτυο για να ενημερώνονται οι φορείς και οι πολίτες.

·         Καθορισμός και  τυποποίηση διαδικασιών – εγγράφων – εσωτερικής επικοινωνίας –  αποφάσεων – ελέγχου, όπως και της ροής κάθε διοικητικής πράξης. τόσο στο εσωτερικό του Δήμου όσο και στην επικοινωνία με το ΥΠΕΣ, την Περιφερειακή Διοίκηση και τον Έλεγχο Δαπανών (Ελεγκτικό Συνέδριο- Επίτροπος), κλπ.

·         Η εξειδίκευση – εγκατάσταση Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ανά ΟΤΑ, με αξιοποίηση υφισταμένων υποδομών.

·         Η εξειδίκευση προγράμματος ανά Δήμο ή ομάδα Δήμων ή ΤΕΔΚ  για την ολοκλήρωση έργων Αποχέτευσης – ΒΙΟΚΑ, Ύδρευσης και Χωροταξίας – Πολεοδομίας.

·         Η πλήρης αποτύπωση θεμάτων χρηματοδότησης εκκρεμών απαλλοτριώσεων από την εφαρμογή σχεδίων πόλης ή άλλων ανειλημμένων σχετικών υποχρεώσεων.

·         Η πιθανή δημιουργία ειδικών χρηματοδοτικών μέσων αλλά και συστήματος εγγυήσεων (π.χ. στα πρότυπα του ΤΕΜΠΜΕ) για την ειδική χρηματοδότηση των ΟΤΑ, με κατεύθυνση στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων και στην αποφυγή της σύναψης νέων δανείων.

·         Η ολοκλήρωση και επικαιροποίηση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων.

Μπορεί να ανωτέρω αναφερόμενα να είναι πολλά ή να κουράζουν, ωστόσο το κεντρικό συμπέρασμα είναι το εξής : Είτε μας αρέσει, είτε όχι, οι συνθήκες και ο τρόπος λειτουργίας ενός ΟΤΑ έχουν αλλάξει ριζικά και η νέα εποχή θα είναι η εποχή της εξειδίκευσης και της γνώσης με σκοπό την δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία να ζητά κάποιος την ψήφο ενός πολίτη άμα δεν έχει κατανοήσει τα παραπάνω, δεν είναι αποφασισμένος να ασχοληθεί πραγματικά με τα κοινά και όχι για την εκπλήρωση προσωπικών φιλοδοξιών, δεν έχει όραμα – στόχο απλό και συγκεκριμένο και δεν είναι αποφασισμένος παλέψει με τις δυσκολίες μιας νέας εποχής. Ο πρώτος πολίτης ενός δήμου πρέπει να αποτελεί σύγχρονο μαέστρο, που θα διευθύνει την κατάλληλη ορχήστρα για να αποδώσει σε μια συναυλία με ακροατές ένα απαιτητικό πλέον κοινό. Άρα θα πρέπει να αναζητήσει τους κατάλληλους μουσικούς και να μπορέσει να συνεργαστεί μαζί τους για να έχει ικανοποιητικό ηχητικό αποτέλεσμα η συναυλία και το κοινό να απολαύσει την πανδαισία της μουσικής. Ο χώρος που θα πραγματοποιηθεί η συναυλία θα πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές, οι οποίες και θα αναδείξουν το ταλέντο και την εμπειρία του μαέστρου και της ορχήστρας του. Συμπερασματικά λοιπόν απαιτείται σύνθεση για την παραγωγή ενός αποτελέσματος και δυστυχώς ή ευτυχώς έχει αποδειχθεί ότι οι παλιές αυτοδιοικητικές κατευθύνσεις αποτελούν παρελθόν και είναι ζητούμενο το πώς και με ποιες διαδικασίες θα προκύψουν οι σύγχρονες.

 

 

Ιωάννης Γιάνναρος

Οικονομολόγος